مقدمه
عقده ادیپ یکی از انواع مسائل روان‌کاوی به ویژه در حوزه کلاسیک است. نام گذاری این عقده بر اساس یک افسانه یونانی است؛ اما مفهوم آن کاملا علمی و بر اساس سال‌ها تجربه فروید می‌باشد. از دست دادن پدر و مادر و تبدیل شدن به فرزندان بدون والدین در کنار تنش‌ها و موضوعات چالش برانگیز، می‌تواند به مشکلات زیاد دیگری نیز منجر شود که یک از آن‌ها، شدید شدن عقده ادیپ و مشاهده علائم آن به صورت واضح است. عقده ادیپ در واقع میل پسر به مادر خود بعد از شکل گیری احساسات جنسی درون آن و رسیدن آگاهی به آلت تناسلی است. در شرایطی که کودک بالای 3 سال با مرگ پدر مواجه شود و قبل از آن نیز عقده ادیپ در او شکل گرفته باشد، احساسات متناقضی در کودک ایجاد می‌شود و حتی ممکن است باعث برون ریزی احساسات و علائم روانی نیز گردد.
مرگ پدر و عقده ادیپ؛ علائم عقده ادیپ بعد از مرگ پدر
عقده ادیپ چگونه به وجود می‌آید؟
عقده ادیپ در واقع رویایی کودک با شرایط جسمی و جنسی خود است. تا حدود 3 سالگی، کودک احساس توانمندی بسیار زیادی دارد و خود را در مرکز جهان و توجه می‌بیند. دیگران نیز انتظار زیادی از یک کودک تا سن 3 سالگی ندارند؛ اما بعد از گذشت 3 سالگی، کودک متوجه امیال جنسی و شرایط خود می‌شود و میل شدیدی را به مادر خود که دارای شرایط جنسی متفاوت است، پیدا می‌کند. در این زمان است که کودک پسر احساس می‌کند مادر خود را به شکل دیگری می‌خواهد. در واقع یک حسادت جنسی در پسر شکل می‌گیرد و او احساس می‌کند که مادر را مانند پدر خود می‌خواهد؛ اما مشکل مهم اینجاست که پدر را مانع بزرگی برای رسیدن خودش به مادر احساس می‌کند.
در این مرحله باید توجه داشت که اگرچه کودک متوجه احساس شهوانی در خود می‌شود و این موضوع را در ناحیه تناسلی احساس می‌کند؛ اما از آنجایی که درکی از هویت جنسی ندارد نمی‌تواند رابطه جنسی طلب کند و البته چیزی از آن نیز نمی‌داند. تنها چیزی که کودک احساس می‌کنید این است که عاشق مادر است و این عشق به میل جنسی او نیز مربوط می‌شود. از این جهت حسادت و رقابت در ذهن کودک پسر با پدر ایجاد می‌شود. علاوه بر خشم و نفرت، احساس دیگری نیز در کودک ایجاد می‌شود و آن احساس فیزیکی و اشتیاق بیش از اندازه به مادر است. این اشتیاق برای کودک بسیار ترسناک است و به عقیده فروید این ترس «اضطراب اختگی» نامیده می‌شود.
عقده ادیپ بعد از مرگ پدر چگونه است؟
مرگ پدر و عقده ادیپ چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
از دست دادن پدر و مادر همیشه برای فرزندان سخت است؛ اما کودکی که هنوز تصوری از دنیای بیرون ندارد و قبل از مرگ پدر عقده ادیپ در آن شکل گرفته است، دارای احساسات متناقض و متفاوتی خواهد بود. کودکان بدون والدین پدر، همیشه احساس ترس و اضطراب زیادی دارند؛ اما اگر عقده ادیپ در آن‌ها شکل گرفته باشد به دلیل حسادتی که به پدر داشته‌اند، بعد از مرگ او کمی احساس خوشایند دارند و احساس می‌کنند که می‌توانند مادر را تصاحب کنند.
خشم زیادی که به پدر به واسطه فاصله ایجاد شده به دلیل حضور بین خودش و مادر، باعث می‌شود تا او کودک بخواهد پدر را کنار بزند. مرگ پدر نیز این فرصت برای او ایجاد می‌کند. در این مرحله، کودک با احساسات کاملا متناقض، ترسناک و البته خطرناک مواجه می‌شود. احساس خوشحالی از داشتن مادر و احساس ناراحتی از مرگ پدر و عذاب وجدانی که به واسطه آن ایجاد می‌شود. ترس از داشتن اشتیاق زیاد به مادر و عدم کنترل کردن این اشتیاق توسط او. در واقع آن خشمی که هنگام حضور پدر وجود داشت، در حال حاضر به احساسات متفاوتی شاخه‌شاخه می‌شود و در ذهن کودک پرورش می‌یابد.
از دست دادن پدر می‌تواند اثرات عمیقی بر فرزند بگذارد، اما آیا پسرانی که پدر خود را در سنین کودکی از دست داده‌اند، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند؟ در مقاله پسران بدون پدر این مورد رو بررسی کردیم با مطالعه آن با این مورد بیشتر آشنا می شوید.
علائم عقده ادیپ بعد از مرگ پدر
یکی از مهم‌ترین مواردی که در مورد مرگ پدر و عقده ادیپ باید به آن توجه داشت، علائمی است که بروز این موضوع را آشکار می‌کنند. علائم عقده ادیپ می‌تواند بسیار نامحسوس باشد و در برخی از مواقع، این علائم به صورت آشکارا نیستند و حتی شاید برون ریزی جنسی نیز نداشته باشند. با این حال از جمله علائم رایج عقده ادیپ بعد از مرگ پدر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- پسر نسبت به مادر خود احساس مالکیت دارد: عقده ادیپ بعد از مرگ پدر با مهم‌ترین علامت قابل تشخیص است و آن هم احساس مالکیت پسر به مادر خود است. در واقع پسر در ناخودآگاه خود احساس می‌کند که مانع از میان برداشته شده و حالا باید خودش مادر را تحت مالکیت خود قرار دهد.
- پسر اصرار می‌کند که کنار مادر بخوابد: عقده ادیپ بعد از مرگ پدر باعث می‌شود تا پسر احساس کند که حالا وقت آن رسیده که در کنار مادر خود بخوابد. البته این موضوع قبل از از دست دادن پدر و مادر نیز در کودک دیده می‌شود. به طوری که همواره اصرار می‌کند که بین پدر و مادر خود بخوابد.
- بروز دادن افکار به صورت کلامی: یکی دیگر از علائم عقیده ادیپ بعد از مرگ پدر، بروز دادن افکاری که در ذهن پسر است، می‌باشد. به طور مثال، پسر می‌گوید که وقتی بزرگ شد، دوست دارد با مادرش عروسی کند. در این زمان مادر احساس می‌کند که شوک عصبی ناشی از دست دادن پدر باعث بروز این رفتار در کودک شده است، اما واقعیت این است که عقده ادیپ قبل از مرگ پدر شکل گرفته و حالا در حال پرورش یافتن است.
عقده ادیپ بعد از مرگ پدر چگونه است؟
نحوه درمان عقده ادیپ بعد از مرگ پدر
عقده ادیپ یک نظریه رشد کودکی است، نه یک تشخیص بالینی. بنابراین، هیچ درمان رسمی برای آن وجود ندارد. اگر شاهد علائم عقده ادیپ بعد از مرگ پدر هستید، بهترین راه برای کنترل علائم و جلوگیری از شدت گرفتن آن مراجعه به یک درمان‌گر است. در اکثر مواقع، عوامل زمینه‌ای باعث بروز این احساسات در کودک شده‌اند و می‌توان با کاهش فشارهای خارجی تحمیل شده به کودک، مشکل را تا حدی برطرف نمود. حتی اگر علائم عقده ادیپ بعد از مرگ پدر پدیدار شد، مادر نباید با کودک برخورد بدی داشته باشد. عقده ادیپ، یک شرایط طبیعی در بدن کودک پسر است که اگر به آن بال و بست شود، رشد می‌کند. زمانی که پسر با واقعیات روبرو شود و پدر را واسطه‌ای میان رابطه خود و مادر نداند، می‌تواند راحت‌تر با احساسات خود کنار بیاید.
سخن پایانی
عقده ادیپ یک نظریه بسیار بحث برانگیز است که توسط زیگموند فروید عصب شناس مطرح شد و نشان داد که همه کودکان نسبت به والد جنس مخالف خود، وابستگی و اشتیاق دارند. مطابق با این نظریه، کودکان معمولا به این احساسات غلبه می‌کنند و آن را به عنوان بخشی از رشد روانی – جنسی در دوران کودکی سرکوب می‌نمایند. عقده ادیپ بعد از مرگ پدر، یک چالش نگران‌کننده برای مادر است؛ اما نباید آن را با احساس مسئولیت کودک اشتباه گرفت. اگر احساس می‌کنید که فرزند شما به این موضوع مبتلا است، حتما با یک روان‌درمان‌گر مشورت کنید.
منابع
