کاریگەری ترۆما لەسەر بیرکردنەوە و یادەوەری: چۆن ئەزموونە سەختەکان مێشکمان دەگۆڕن

پێشەکی

ترۆما وەک یەکێک لە گرنگترین هۆکارەکانی کاریگەریکردن لەسەر کارکردنی مێشک و دەروونی مرۆڤ دەناسرێت. ئەم ئەزموونە قورسانە کە مرۆڤ لە ژیانیدا بەرەوڕوویان دەبێتەوە، کاریگەریی قووڵ و درێژخایەنیان لەسەر شێوازی بیرکردنەوە، یادەوەری، و تەنانەت لەسەر پێکهاتەی فیزیکی مێشکیشمان هەیە. لە ئەم وتارە تەوزێهەرانەدا، ئێمە بە وردی سەیری ئەو شێوازانە دەکەین کە ترۆما دەتوانێت کاریگەری لەسەر توانای بیرکردنەوە، یادداشتکردن، یادەوەری، و بڕیاردان دابنێت. هەروەها ڕێگەکانی چاکسازی و چارەسەریش بە تەوزێهی باس دەکرێت.

چی یە ترۆما؟ ناساندنێکی تەوزێهەر

پێناسەی زانستی ترۆما

ترۆما لە زانستی دەروونناسیدا بە ئەو ئەزموونە دەناسرێت کە بەهۆی سروشتی سەختی، دووبارەبوونەوەی، یان لەناکاویبوونی، کاریگەریی قووڵ و نەرێنی لەسەر دەروونی کەسەکە دادەنێت. ئەم جۆرە ئەزموونانە دەتوانن شتی جیاواز بن: وەک شەڕ و ناکۆکی، سووکهاتنی سێکسی، بەهەڵەهاتنی ڕێگا، مردنی کەسێکی خۆشەویست، یان ئەزموونی توندوتیژیی خێزانی. گرنگە بزانین کە ترۆما تەنها بەو شتانەوە سنووردار نابێت کە لە ئاسایی بە “گەورە” دادەنرێن، بەڵکوو دەتوانێت ئەزموونە بچووکەکانیش کە بە بەردەوامی دووبارە دەبنەوە، وەک پشتگوێخستن یان بێبەشکردن لە منداڵی، بەو جۆرە کاریگەری هەبێت.

جۆرەکانی ترۆما

ترۆما بە چەندین جۆر دابەش دەکرێت. یەکەم جۆر “ترۆمای تیژ” یە کە لە کاتێکی کورتدا ڕوودەدات و زۆرجار جارێک ڕوودەدات، وەک بەهەڵەهاتنی ڕێگا یان کارەساتی سروشتی. دووەم جۆریش “ترۆمای درێژماوە” یە کە بە درێژایی ماوەیەکی زۆر بەردەوام دەبێت، وەک ژیان لە ژینگەیەکی توندوتیژ یان سووکایەتی بەردەوام. سێیەمیش “ترۆمای پێچەڵە” یە کە چەندین جۆری جیاواز لە ترۆما لە خۆ دەگرێت و زۆرجار لە سەرەتای ژیانەوە دەست پێدەکات. هەر جۆرێک لەمانە کاریگەری جیاوازی لەسەر بیرکردنەوە و یادەوەری هەیە.

مێشک چۆن وەڵام دەداتەوە بۆ ترۆما؟

ڕەکخستنی نایۆرۆبایۆلۆژی

کاتێک مرۆڤ بەرەوڕووی ترۆما دەبێتەوە، مێشک بە شێوەیەکی ئاڵۆز وەڵام دەداتەوە کە لەسەر چەندین ئاست ڕوودەدات. یەکەمین وەڵام لە بەشی “مێشکی خاپوور” (ڕێپتایلی مێشک) دا ڕوودەدات، کە بەرپرسیار ە لە بەخشینی زیندووماندنەوە. ئەم بەشە فەرمانی “شەڕ، هەڵهات، یان ڕاگرتن” نێردەکات، کە هۆرمۆنەکانی ئەدرینالین و کۆرتیزۆل بەرز دەکاتەوە. ئەم ڕەکخستنە کاتی لە کارایی بەشی پێشەوەی مێشک دەکات، کە بەرپرسیار ە لە بیرکردنەوەی لۆژیکی و بڕیاردانی ژیر. بۆیە کەسانی ترۆماتیک زۆرجار دۆخی “هۆشی دابەزین” بەسەردا دێت و ناتوانن بە ڕۆشنی بیربکەنەوە.

گۆڕانکارییەکانی سترۆکتوری مێشک

دوای ماوەیەک لە ترۆما، گۆڕانکارییە فیزیکیەکان لە مێشکدا دەست پێدەکەن. بەشی ئەمیگدالا، کە سەنتەری ترس و هەستەکانە، زیاتر چالاک دەبێت و گەورەتر دەبێت. لە بەرامبەردا، بەشی هیپۆکامپۆس، کە بەرپرسیار ە لە یادەوەری و فێربوون، بچووکتر دەبێت و کارایی کەمتری هەیە. هەروەها بەشی پێشەوەی مێشک، کە ماستەری بیرکردنەوەی بەرز و کۆنترۆڵی خۆیە، کاریگەری دەبێت. ئەم گۆڕانکارییانە ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر توانای بیرکردنەوە، یادەوەری، و بڕیاردان دەبن.

کاریگەری ترۆما لەسەر یادەوەری

یادەوەری کورتماوە

یەکێک لە یەکەم کاریگەرییەکانی ترۆما لەسەر یادەوەری کورتマوە دەبێت. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار سکاڵایان لەوە دەکات کە ناتوانن شتەکان لە بیردا بهێڵنەوە، دەست لە ناوەڕاستی قسەکردندا هەڵدەگرن، یان ناتوانن سەرنج بدەن بۆ ماوەیەکی درێژ. ئەمە بەهۆی ئەوەیە کە مێشک زۆربەی تواناکانی بۆ “مۆدی زیندووماندنەوە” تەرخان دەکات و کەمتر سەرچاوە بۆ کارەکانی ئاسایی یادەوەری دەمێنێتەوە. هیپۆکامپۆس، کە ڕۆڵی سەرەکی لە گواستنەوەی زاریاری لە یادەوەری کورتماوەوە بۆ یادەوەری درێژماوە دەبینێت، لەم دۆخەدا بە باشی کار ناکات.

یادەوەری درێژماوە و گێڕانەوەی بیرەوەرییەکان

کاریگەری ترۆما لەسەر یادەوەری درێژماوە پێچەڵەترە. لە یەکلایەنەوە، کەسانی ترۆماتیک ڕەنگە نەتوانن وردەکارییەکانی ڕووداوە ئاسایکەکان بە یاد بهێننەوە، بەڵام لە لایەکی ترەوە، بیرەوەرییەکانی ترۆماتیک بە شێوەیەکی زۆر ڕوون و وردوویستی بیریان دێتەوە. ئەم جیاوازییە بەهۆی شێوازی جیاوازی پرۆسێسکردنی یادەوەری لە کاتی ترۆمادا. یادەوەرییە ترۆماتیکەکان زۆرجار وەک “یادەوەری بەدەن” (جەستەیی) کۆگا دەکرێن، واتە نەک وەک چیرۆکێک، بەڵکوو وەک هەستەکان، بۆن، دەنگ، و هەستکردنی جەستەیی.

یادەوەری فلاشباک و کابووس

یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی یادەوەری ترۆماتیک فلاشباکە، کە بریتییە لە گەڕانەوەی لەناکاوی بیرەوەری ترۆماتیک بە شێوەیەکی زۆر ڕوون، وا دەکات کەسەکە هەست بکات کە ترۆماکە ئێستا ڕوودەدات. ئەم فلاشباکانە دەتوانن بە شێوەی بینراو، بیستراو، بۆنکراو، یان هەستکراو بن. هەروەها کابووسەکانیش شێوەیەکی ترن لە دووبارەبوونەوەی یادەوەری ترۆماتیک، کە زۆرجار خەو و پشووی کەسەکە تێک دەدەن. ئەم دووبارەبوونەوانە بەهۆی ئەوەیە کە مێشک هێشتا سەرقاڵی پرۆسێسکردنی ترۆماکەیە و ناتوانێت بە تەواوی “هاضمی” بکات.

کاریگەری لەسەر بیرکردنەوە و توانای لۆژیکی

کاریگەری لەسەر سەرنج و تەرکیز

ترۆما بە شێوەیەکی بەرچاو کاریگەری لەسەر توانای سەرنج و تەرکیز دەبێت. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار باس لەوە دەکەن کە ناتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ لەسەر شتێک تەرکیز بکەن، بیریان بەردەوام پەرشووبڵاو دەبێت، یان هەست دەکەن کە لە “مشتومڕێکی دەروونی” دان. ئەمە بەهۆی ئەوەیە کە بەشێکی زۆری سەرچاوەکانی مێشک بۆ مانەوە لە “دۆخی ئامادەباش” تەرخان کراوە، واتە بەردەوام چاودێری مەترسی دەکات. کۆرتیکسی پێشەوەی مێشک، کە بەرپرسیار ە لە کارکردی جێبەجێکردن و سەرنجدان، لەم بارودۆخەدا ناتوانێت بە باشی کار بکات.

بڕیاردان و چارەسەری کێشە

توانای بڕیاردان یەکێکە لە کارکردە گرنگەکانی مێشک کە بە توندی لەلایەن ترۆماوە کاریگەر دەبێت. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار سەختیان هەیە لە بڕیاردان، بە تایبەتی ئەو بڕیارانەی کە پێویستیان بە هەڵسەنگاندنی چەندین ڕەهەندی جیاوازە. ئەمە بەهۆی ئەوەیە کە سیستەمی هەڵسەنگاندنی مەترسی لە مێشکدا زیادە چالاکە و هەموو دۆخێک وەک مەترسیدار هەژمار دەکات. هەروەها توانای چارەسەری کێشە لە پڕۆسەی فکری بەرزدا کاریگەر دەبێت، چونکە کەسەکە ناتوانێت بە ئاسوودەیی فکری خۆی لەسەر ڕێگاکارەکان تەرکیز بکات.

کاریگەری لەسەر خوێندنەوە و فێربوون

یەکێک لە بواری گرنگەکانی کاریگەری ترۆما، فێربوون و خوێندنەوەیە. منداڵان و لاوانی ترۆماتیک زۆرجار لە قوتابخانەدا کێشەیان هەیە، نەک بەهۆی کەمی زیرەکی، بەڵکوو بەهۆی ئەوەی کە مێشکیان سەرقاڵی مامەڵەکردن لەگەڵ کاریگەرییەکانی ترۆمایە. سەرنج نادان، بیرخستنی خێرا، کێشەی یادەوەری کورتماوە، هەموو ئەمانە ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر خوێندن و نمرەکان دەبن. گرنگە فێرکاران و دایبابان تێبگەن کە ئەم کێشانە زۆرجار هۆکارێکی دەروونی و نایۆرۆبایۆلۆژیان هەیە، نەک تەمبەڵی یان بێ ئیرادەیی.

ترۆما و گۆڕانکارییەکانی کەسایەتی

کاریگەری لەسەر خۆناسین و پێکهاتەی خۆ

ترۆما ناتەنها کاریگەری لەسەر بیرکردنەوە و یادەوەری هەیە، بەڵکوو کاریگەری قووڵیشی لەسەر هەستی کەسەکە بۆ خۆی و جیهان هەیە. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار دەڵێن “نازانم ئیتر کێم” یان “وەک ئەوەیە کەسێکی تر بم”. ئەم هەستە بەهۆی ئەوەیە کە ترۆما کاریگەری لەسەر یادەوەری ناراتۆبایۆگرافی هەیە، واتە ئەو یادەوەرییانەی کە پێکهاتەی ناسنامەی کەسەکە دروست دەکەن. کاتێک ئەم یادەوەرییانە تێکدەچن یان دەگۆڕێن، کەسەکە هەست بە لەدەستدانی بەشێک لە خۆی دەکات.

گۆڕانی باوەڕەکان و بەهاکان

ترۆما زۆرجار باوەڕە بنەڕەتییەکانی کەسەکە سەبارەت بە خۆی، کەسانی تر، و جیهان دەگۆڕێت. کەسانێک کە پێشتر باوەڕیان بە باشی خەڵک هەبووە، لەدوای ترۆما ڕەنگە گومانبار و مەترسیخواز بن. ئەوانەش کە پێشتر باوەڕیان بە توانای خۆیان هەبووە، ڕەنگە هەست بە بێدەسەڵاتی و بێهێزی بکەن. ئەم گۆڕانکارییانە کاریگەری لەسەر شێوازی بیرکردنەوە و وەهابوونی کەسەکە دەبن، چونکە ئەو فلتەرانەی کە بەکاری دەهێنێت بۆ تێگەیشتن لە ڕووداوەکان دەگۆڕێن.

کاریگەرییەکان لەسەر ژیانی ڕۆژانە

کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکان

ترۆما کاریگەریی گەورەی لەسەر توانای دروستکردن و پاراستنی پەیوەندی هەیە. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار کێشەیان هەیە لە باوەڕپێکردنی کەسانی تر، دڵنیابوون لە خۆشەویستی، یان مامەڵەکردن لەگەڵ ناکۆکی بە شێوەیەکی تەندروست. ئەمە بەهۆی ئەوەیە کە سیستەمی ئاگاداریی مەترسی لە مێشکیان زیادە چالاکە و تەنانەت دۆخە ئاسایی و سەلامەتەکانیش وەک مەترسیدار هەژمار دەکەن. هەروەها کێشەیان لە دەربڕینی هەستەکان و کۆمیونیکەیشن هەیە، چونکە بەشەکانی مێشک کە بەرپرسیار ن لە فکری بەرز و زمان زۆرجار لەژێر کاریگەری سترێسدان.

کاریگەری لەسەر کارکردن و بەرهەمهێنان

لە ژینگەی کارکردندا، ترۆما دەتوانێت کاریگەریی بەرفراوانی هەبێت. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار کێشەیان هەیە لە تەرکیزکردن بۆ ماوەیەکی درێژ، دابەشکردنی کات بە باشی، یان مامەڵەکردن لەگەڵ پرەشەر و کاتی کۆتایی. هەروەها دۆخی “فایت یان فلایت” کە بەردەوام چالاکە، وای لێدەکات کە هەست بە ماندووبوونی زۆر بکەن و توانای بەرگەگرتنیان لە کار کەم بێت. لە هەندێک حاڵەتدا، کەسانی ترۆماتیک بە شێوەیەکی زیادەڕۆ کار دەکەن، وەک شێوەیەک لە کۆنترۆڵکردن یان ڕزگاربوون لە هەستەکان.

ڕێگاکانی چاکسازی و چارەسەر

چارەسەری دەروونی پسپۆڕانە

یەکێک لە گرنگترین هەنگاوەکانی چاکسازی لە ترۆما، کرنگ لە یارمەتی پسپۆڕانەیە. چەندین جۆری چارەسەری ترۆما هەن کە بە ئەنجامدەری تاقیکراونەتەوە. “چارەسەری کۆگنیتیڤ-ڕەفتاری بۆ ترۆما” (CBT-T) یەکێکە لە شێوازە سودبەخشەکان، کە یارمەتی کەسەکە دەدات کە فکرە نەرێنی و ڕەفتارە زیانبەخشەکان بناسێت و بیانگۆڕێت. هەروەها “چارەسەری EMDR” کە بەکارهێنانی چاوگۆڕاندن لەگەڵ پرۆسێسکردنی یادەوەری ترۆماتیک تێکەڵ دەکات. “چارەسەری نارراتیڤ” یان چیرۆکگێڕانەش یارمەتی کەسەکە دەدات کە ئەزموونەکەی لە شێوەی چیرۆکێکی تێگەیشتراو ڕێکبخات.

تەکنیکەکانی ڕابەرایەتی و ڕێکخستنی سیستەمی دەروونی

لە هەنگاوەکانی یەکەمی چاکسازیدا، فێربوونی تەکنیکەکانی ڕابەرایەتی و ڕێکخستنی سیستەمی دەروونی زۆر گرنگە. ئەمانە بریتین لە تەکنیکەکانی هەناسەدان، مێدیتەیشن، یۆگا، یارمەتی جەستەیی، و تەکنیکەکانی هێمنکردنەوە. ئەم تەکنیکانە یارمەتی کەسەکە دەدەن کە سیستەمی دەروونی خۆی بێتە دۆخی هێمنی و ئارامایی. تەکنیکەکانی “grounding” یان پەیوەستبوون بە ئێستا، وەک هەژماردنی پێنج شت کە دەیبینیت، چوار شت کە دەیگریت، سێ شت کە دەیبیستیت، دوو شت کە بۆنی لێدێت، و شتێک کە تامی دەکەیت، یارمەتی کەسەکە دەدەن لە کاتی فلاشباک یان پڕشنگی زۆردا.

گرنگی پشتگیری کۆمەڵایەتی

پشتگیری کۆمەڵایەتی یەکێکە لە گرنگترین هۆکارەکانی چاکسازی لە ترۆما. هەبوونی خەڵکانێک کە تێدەگەن، گوێ دەگرن، و پشتگیری دەکەن، کاریگەریی گەورەی لەسەر پڕۆسەی چاکسازی هەیە. ئەمە دەتوانێت کەسانی خێزان، هاوڕێکان، کۆمەڵگای ئایینی، یان گروپی پشتگیری بێت. گرنگە بزانین کە قسەکردن سەبارەت بە ترۆما لەگەڵ کەسانی نزیک دەتوانێت هەم یارمەتیدەر بێت و هەم سەخت. بۆیە پێویستە بەو شێوەیە بکرێت کە کەسەکە خۆی ئامادەی بۆ بێت و لە ژینگەیەکی سەلامەت و پشتگیریکەردا بێت.

بزووتنەوە و چالاکی جەستەیی

لێکۆڵینەوەکان پیشان داوە کە چالاکی جەستەیی کاریگەریی ئەرێنی لەسەر چاکسازی لە ترۆما هەیە. بزووتنەوە یارمەتی کەسەکە دەدات کە هۆرمۆنەکانی سترێس (وەک کۆرتیزۆل) کەم بکات و هۆرمۆنەکانی خۆشحاڵی (وەک ئیندۆرفین) زیاد بکات. هەروەها یارمەتی دەدات کە هەستی کۆنترۆڵ بەسەر جەستەی خۆیدا دووبارە بەدەست بهێنێتەوە، کە بەهۆی ترۆماوە زۆرجار لەدەست دەچێت. چالاکییەکانی وەک ڕۆیشتن، ڕاکردن، یۆگا، یان هەر جۆرە بزووتنەوەیەکی ئارام و بەردەوام دەتوانن زۆر سودبەخش بن.

ڕۆڵی خۆراک و ژیانی تەندروست

خۆراک و شێوازی ژیان کاریگەریی ڕاستەوخۆیان لەسەر کارکردنی مێشک و دۆخی دەروونی هەیە. خۆراکی تەندروست، بە تایبەتی ئەوانەی کە دەوڵەمەندن بە ئۆمیگا-٣، ڤیتامینەکانی B، مەگنیزیۆم، و زینک، یارمەتی چاکسازی کارکردنی مێشک دەدەن. هەروەها کەمکردنەوەی شەکر، کافیین، و ئەلکۆل دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی نائارامی و باشترکردنی کوالیتی خەو. خەوی تەندروست بە تایبەتی گرنگە، چونکە لە کاتی خەودا مێشک پرۆسێسی یادەوەرییەکان دەکات و سمومەکان دەردەکات. کەسانی ترۆماتیک زۆرجار کێشەی خەویان هەیە، بۆیە دروستکردنی خوویەکی باشی خەو یەکێکە لە گرنگترین هەنگاوەکان.

کۆمەڵێک ڕاوێژ بۆ کەسانی ترۆماتیک

دانپێدانان و قەبوڵکردن

یەکەمین و گرنگترین هەنگاو لە چاکسازیدا دانپێدانان بەوەیە کە ترۆما کاریگەری هەیە و ئەمە شتێکی ئاسایی و مرۆییانەیە. زۆر کەس هەوڵ دەدەن نکۆڵی لە کاریگەرییەکانی ترۆما بکەن یان خۆیان سەرزەنشت بکەن کە “دەبێت بەهێزتر بم”. بەڵام ترۆما وەک برینێکی جەستەیی وایە – پێویستی بە کات و چارەسەری هەیە. خۆسەرزەنشتکردن و شەرمەزاری تەنها قەیرانەکە خراپتر دەکەن. قەبوڵکردنی ئەوەی کە چاکسازی پرۆسەیەکی درێژماوەیە و نەک شتێک کە بە خێرایی ڕوودەدات، یارمەتی کەسەکە دەدات کە ئومێدی نەبڕێت و بەردەوام بێت.

دروستکردنی بەرنامەی ڕۆژانە

هەبوونی بەرنامەیەکی بەردەوام و پێشبینیکراو یارمەتی کەسانی ترۆماتیک دەدات کە هەستی ئاسایش و کۆنترۆڵ بەدەست بهێننەوە. ئەمە ناکرێت گەورە یان پێچەڵە بێت – دەتوانێت سادە بێت وەک کاتێکی دیاریکراو بۆ هەستان، خۆراکخواردن، چالاکی، و خەوتن. بەرنامە یارمەتی مێشک دەدات کە بزانێت چی چاوەڕوان بکات، کە بۆ مێشکێکی ترۆماتیک کە بەردەوام چاودێری مەترسی دەکات، زۆر ئارامکەرەوەیە. هەروەها تێخستنی چالاکییە خۆشەکان و ئارامکەرەوەکان لە بەرنامەی ڕۆژانەدا، وەک کاتێک بۆ خوێندنەوە، گوێگرتن لە مۆسیقا، یان کاتبەسەربردن لە سروشتدا.

فێربوونی تەکنیکەکانی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ فلاشباک

فلاشباک یەکێکە لە سەختترین کاریگەرییەکانی ترۆما، بەڵام هەندێک تەکنیک هەن کە یارمەتی کەسەکە دەدەن لە کاتی ڕوودانیاندا. تەکنیکی “5-4-3-2-1” کە پێشتر باسکرا، زۆر کاریگەرە. هەروەها تەکنیکی هەناسەدانی قوڵ، کە لە دەرهێنانی هەناسە درێژتر لە وەرگرتنیدا بریتییە، یارمەتی سیستەمی دەروونی دەدات کە بێتە دۆخی ئارامایی. گرنگە کەسەکە ئەم تەکنیکانە لە کاتی ئارامیدا ڕاهێنان بکات، نەک تەنها لە کاتی قەیراندا بەکاریان بهێنێت.

گرنگی کۆمیونیتی و بەشدارییکردنی کۆمەڵایەتی

دوابەدواکردن و پاشەکشەکردن لە کۆمەڵگا یەکێکە لە ئامادەکارییەکانی ترۆما، بەڵام بەشدارییکردنی کۆمەڵایەتی گرنگترین هۆکارەکانی چاکسازییە. ئەمە ناکرێت مەجبوورکردنی خۆ بۆ دۆخە کۆمەڵایەتی گەورەکان بێت، بەڵکوو دەتوانێت دەستپێکردن بە پەیوەندی لەگەڵ کەسێک یان دوو کەس بێت. بەشدارییکردن لە چالاکییە کۆمیونیتییەکاندا، وەک خۆبەخێریکردن، بەشدارییکردن لە کڵاسەکاندا، یان تەنانەت ئۆنلاین بەشدارییکردن لە کۆمەڵگای پشتگیریکەر، هەموو ئەمانە یارمەتیدەرن. گرنگە بزانین کە چاکسازی لە ترۆما زۆرجار لە پەیوەندی لەگەڵ کەسانی ترەوە ڕوودەدات، نەک لە ئۆقرەییدا.

دەرئەنجام و تێڕوانینی داهاتوو

ترۆما ئەزموونێکی قورس و سەختە کە کاریگەریی قووڵ لەسەر هەموو لایەکانی ژیانی مرۆڤ دەبێت، لە بیرکردنەوە و یادەوەریەوە تا پەیوەندییەکان و کارکردن. بەڵام گرنگترین مەسەلە ئەوەیە کە چاکسازی هەمیشە ئەگەرێکە، هەرچەندە کاتێکی زۆری پێویست بێت. مێشکی مرۆڤ توانای سەرسوڕهێنەری هەیە بۆ چاکسازی و نوێکردنەوەی خۆی، کە بە “نیورۆپلاستیسیتی” ناسراوە. واتە تەنانەت دوای ترۆمای گەورەش، مێشک دەتوانێت کۆنەکشنی نوێ دروست بکات و کارکردەکانی باشتر بکات.

لە ڕووی زانستییەوە، لێکۆڵینەوەکان بەردەوام پێشکەوتن دەکەن لە تێگەیشتن و چارەسەری ترۆما. شێوازی نوێی چارەسەر وەک “چارەسەری پۆلیڤاگاڵ”، “سۆماتیک اکسپیرینسینگ”، و بەکارهێنانی تەکنۆلۆژیا لە چارەسەری VR، هیوای گەورە دەبەخشن. هەروەها تێگەیشتنی باشتر لە ڕۆڵی کۆمەڵگا و کولتوور لە چاکسازیدا ڕێگا بۆ ڕێگاکارە نوێکان دەکاتەوە.

بۆ کەسانی ترۆماتیک، گرنگترین پەیام ئەوەیە کە تەنها نین و یارمەتی بەردەستە. چاکسازی پرۆسەیەکی تاککەسی و جیاوازە بۆ هەر کەسێک، بەڵام بە پشتگیری، کات، و چارەسەری گونجاو، ژیانێکی پڕ واتا و خۆشی دیسان ئەگەرێکە. ترۆما بەشێکە لە چیرۆکی ژیانتان، بەڵام ناکرێت تەواوی چیرۆکەکە تان بێت.