بەڵێنی فریودەر لە پشت زۆربەی دڵەڕاوکێکانمانەوە ئەوەیە کە ئەوان کۆتاییان پێ دێت ئەگەر… ئەگەر سەرئەنجام خوێندنەکانمان تەواو بکەین، کارێک مسۆگەر بکەین، کەسێک بدۆزینەوە بۆ هاوسەرگیری، ماڵێک بنیات بنێین. بەڵام ڕاستیەکە – هۆشیار، تایبەت، تاریک – بە ڕادەیەکی زۆر زیاتر نیگەرانکەرە، بەڕاستی نزیکە لە نەتوانینی قبوڵکردن: کە هەر چیەک هەوڵ بدەین، دڵەڕاوکێ لەوانەیە بە سادەیی بەردەوام بێت لەناوماندا، نەک شتێک کە هەرگیز بە تەواوی بەجێمان بهێڵێت. ئەمە پەرێشانکەرترین و داهێنەرترینی نەخۆشیەکانە، هەمیشە ڕێگای نوێ دەدۆزێتەوە بۆ گەڕانەوە، بۆ تێکدانمان و خۆی خستنە نێوان ئێمە و ئەوەی هەوڵ دەدەین بەهای بزانین – ڕۆژێکی جوان، دارێکی پرتەقاڵ، منداڵەکانمان. ئەوەی نیگەرانمان دەکات دەگۆڕێت؛ کە نیگەران دەبین پێناچێت بگۆڕێت.
بۆچی؟ چی نەفرەتی لێکردووین – ئێمەی کۆمەڵەی نیگەران – دیاریکراو بۆ سزادانی هەتاهەتایی، هەرگیز ئازاد نین بۆ لەبیرکردنی مەترسیەکانمان و پەشیمانیەکانمان و شەرمەزاریمان بۆ زیاتر لە چەند کاتژمێرێک؟
ئێدڤارد مونک، خەمۆکی، ١٨٩١
ڕەنگە دەبێت وازبهێنین – لەسەر هەموو شتەکانی تر – لە نیگەرانبوون کە نیگەرانین. دەبێت نەخۆشیەکەمان قبوڵ بکەین.
ئێمە، لەکۆتاییدا، نیگەرانین بۆ هۆکارگەلێکی دروست: چونکە ئێمە لە جیهانێکدا لەدایک بووین بەبێ ئەوەی هیچ شتێک گەرەنتی کرابێت. چونکە پێشتر بەجێهێڵراین، و لەوانەیە دووبارە ببینەوە. چونکە لە سەرەتادا بە دروستی هەڵنەگیراین یان ئارام نەکراینەوە، و ترس ئێستا لە لەشماندا کۆد کراوە. چونکە دایک ترسناک بوو و باوک هاواری دەکرد. چونکە کەسانی تر زۆر زووتر دڵڕەق بوون پێش ئەوەی ئێمە ئامادە بین کێشەکە لەواندا بدۆزینەوە، لەبری خۆماندا.
ئێمە تەنانەت لەگەڵ گەشەی تواناکانمان بۆ زاڵبوون بەسەر ڕووداوەکاندا نیگەرانین. چونکە لەگەڵ کەسی هەڵەدا پێکەوە بووین، یان ئەوەی ڕاست بوو بەجێی هێشتین. چونکە کاروباری ئابووریمان ئاڵۆز بوو. چونکە سیاسەت شێت بوو. چونکە جەستەمان لاواز بوو. چونکە دوژمنمان پەیدا کرد. چونکە کات زۆر خێرا بەسەر دەچێت. چونکە هاوڕێی باشمان کەمە؛ ئەوانەی ڕێگەمان پێدەدەن لاواز بین، ئەوانەی وەک ئێمە ئازار دەچێژن، ئەوانەی دەتوانن نەرم بن چونکە ناسکیمان لە ناوەوە دەزانن. ئێمە نیگەرانین چونکە هێشتا ماڵێکی ڕاستەقینەمان نیە، کە لەوێدا کۆتایی بە نواندن دێت و دەتوانین وەک پێویستمانە بگرین.
بۆ هەستی مەترسیمان پێشنیاری چارەسەری زۆر هەیە: قووڵتر هەناسە هەڵمژین، وەرزش بکەین، هەوای تازە وەربگرین، زیاتر میوە بخۆین، بە بێدەنگی دابنیشین. ئەمانە بە قووڵی مەبەستێکی باشیان هەیە. بەڵام بە هەمان گرنگی لەوانەیە مافی ناوبردنی کێشەکە بێت و بە دەنگی بەرز سکاڵا لێبکەین، بەبێ فشار بۆ ئەوەی دانا بین یان دوور بین لە گەورەبوون. ڕێگە پێدان بۆ ئەوەی بە زۆری بگرین، و (بە هێمنی) هاوار بکەین. بۆ ئەوەی بەرژەوەندی دۆزینەوەی کەسانی ترمان هەبێت کە وەک ئێمە ئازار دەچێژن، و سۆزداری یان نکۆڵیکردن بەسەرماندا زۆر ناکەن.
لەوانەیە گەورەترین ئاشتی بەردەست بۆمان لە زانینی ئەوەوە بێت کە ئازارەکەمان هەرگیز بە تەواوی کۆتایی نایەت. لەوانەیە چێژ لە وێنە جوانەکانی ئارامی وەربگرین، لە بەڵێنی ئاسوودەیی؛ بەڵام هەمیشە ناومان دێت لە ناوەوە. پەسەندکردنی ئەمە دڵدانەوەی ڕەقی کۆتاییە. ئێمە سەیرین، بەڵام پێویست ناکات هەست بکەین بە تایبەتی نەفرەت لێکراوین. زۆرێک لە ئێمە بە تەواوی وەک یەکین، تەنانەت ئەگەر بە دەگمەن بتوانین لە گشتیدا بیڵێین، تەنانەت ئەگەر بەڵگەی دەرەکی کەم بێت. لە لایەنی خۆمانەوە، تێدەگەین. دەزانین. هەست بە هەمان شێوە دەکەین. دەتوانین باشترین هاوڕێ بین، هاوەڵ لە ناو خاکی نیگەرانیدا، چاوەڕێی باوەشکردن بە یەکتریدا لە خەمەکانماندا، و پێکەنین بە نەرمی و نائومێدی بە ئازاری بێ کۆتایی، دڵڕەق.
ئەم بابەتە وێرگێڕاوی بابەتێکی ماڵپەڕی school of life کە نووسەرانی تاو لە 14 مای 2025 بۆ سەر زمانی کوردی وەریان گێڕاوەتەوە.
