فهرست مطالب
اختلال شخصیت مرزی
درک اختلال شخصیت مرزی: علائم، علل و درمان
از بین تمام اختلالات شخصیت، اختلال شخصیت مرزی (BPD) بیش از همه مورد توجه درمانگران قرار گرفته است. این اختلال به دلیل پیچیدگی و چالش‌هایش، زمانی غیرقابل درمان تلقی می‌شد، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که با روش‌های مناسب می‌توان آن را مدیریت کرد. در این مقاله، اختلال شخصیت مرزی را تعریف می‌کنیم، علائم آن را بررسی می‌کنیم و جدیدترین رویکردهای رواندرمانی برای درمان آن را شرح می‌دهیم.
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک بیماری روانی است که با الگویی پایدار از ناپایداری در روابط، هیجانات، هویت و رفتارهای تکانشی شناخته می‌شود. بر اساس آمارها، این اختلال حدود 1.4 درصد از بزرگسالان را در ایالات متحده تحت تأثیر قرار می‌دهد و تأثیر عمیقی بر زندگی روزمره افراد دارد.
افراد مبتلا به BPD اغلب با موارد زیر مواجه هستند:
- روابط ناپایدار: روابط آن‌ها پرشور اما بی‌ثبات است و بین آرمان‌گرایی افراطی و بی‌ارزش‌سازی دیگران در نوسان است.
- ترس از رهاشدگی: آن‌ها به شدت از تنها ماندن می‌ترسند و برای جلوگیری از آن، چه واقعی و چه خیالی، دست به هر کاری می‌زنند.
- مشکلات هویتی: حس خودشان ناپایدار است و اغلب با احساس پوچی یا سردرگمی درباره خود مواجه‌اند.
- تکانشگری: رفتارهای پرخطر مانند سوءمصرف مواد، رانندگی بی‌پروا یا خودآزاری در آن‌ها شایع است.
علائم اختلال شخصیت مرزی
علائم BPD متنوع و گاهی شدید هستند. برخی از مهم‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- روابط بین‌فردی ناپایدار، با نوسان بین ستایش و تحقیر دیگران
- ترس شدید از طرد شدن و تلاش‌های ناامیدانه برای جلوگیری از آن
- هویت متزلزل و احساس مزمن پوچی
- رفتارهای تکانشی مانند هزینه‌های بی‌رویه، روابط جنسی پرخطر یا خودزنی
- نوسانات عاطفی سریع و شدید
- خشم کنترل‌نشده یا پرخاشگری
- افکار پارانوئیدی موقت یا احساس جدایی از واقعیت
این علائم می‌توانند تشخیص و درمان به‌موقع را ضروری کنند.
علل اختلال شخصیت مرزی
علت دقیق BPD مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل روان‌شناختی، محیطی و زیستی در آن نقش دارند.
نظریه‌های روان‌شناختی
اوتو کرنبرگ، روانکاو برجسته، معتقد است که BPD از مشکلات دوران کودکی، به‌ویژه در مرحله نزدیکی و جدایی (بر اساس نظریه رشد ماهلر)، نشأت می‌گیرد. در این مرحله، کودکان نمی‌توانند جنبه‌های مثبت و منفی خود یا مراقبان‌شان (مانند مادر) را یکپارچه کنند و از نظر عاطفی به آن‌ها وابسته می‌مانند. این ناتوانی منجر به پدیده‌ای به نام دوپارگی (Splitting) می‌شود که در آن افراد خود و دیگران را به‌صورت «کاملاً خوب» یا «کاملاً بد» می‌بینند.
ترومای کودکی
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از افراد مبتلا به BPD در کودکی تجربه بهره‌کشی جسمی یا جنسی داشته‌اند (پری، ۱۹۹۳). این تروماها به اختلال در تشکیل خودانگاره منجر می‌شوند که هسته مرکزی BPD را تشکیل می‌دهد. همچنین، رفتار ناسازگار والدین—مثلاً محبت گاه‌به‌گاه و طرد در مواقع دیگر—می‌تواند اعتماد کودک به دیگران را تضعیف کند و به ناپایداری عاطفی دامن بزند.
عوامل زیستی
مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده‌اند که ناهنجاری‌هایی در نواحی مرتبط با تنظیم هیجانات و تکانشگری در مغز افراد مبتلا به BPD وجود دارد. همچنین، سابقه خانوادگی این اختلال حاکی از نقش ژنتیک است.
درمان اختلال شخصیت مرزی
خوشبختانه، پیشرفت‌های اخیر در رواندرمانی نشان داده‌اند که BPD قابل درمان است. رویکردهای زیر از مؤثرترین روش‌ها هستند:
رواندرمانی معطوف به انتقال (TFP)
رواندرمانی معطوف به انتقال (TFP)، که توسط کلارکین، یوامنس و کرنبرگ (۲۰۱۵) توسعه یافته، یک روش مبتنی بر شواهد برای درمان BPD است. این روش بر روابط فرد و درک او از خود و دیگران تمرکز دارد.
- چگونه کار می‌کند؟: TFP با بررسی مکانیسم‌های دفاعی مانند دوپارگی و جابه‌جایی، به بیماران کمک می‌کند تا هویت منسجم‌تری بسازند و روابط سالم‌تری برقرار کنند.
- اثربخشی: تحقیقات نشان می‌دهند که TFP می‌تواند تکانشگری، ناپایداری عاطفی و مشکلات بین‌فردی را کاهش دهد.
سایر روش‌های درمانی
- درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT): این روش بر تنظیم هیجانات و کاهش رفتارهای مخرب تمرکز دارد.
- درمان مبتنی بر طرح‌واره: به شناسایی و تغییر الگوهای ناسالم کودکی می‌پردازد.
- درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT): درک بهتر حالت‌های ذهنی خود و دیگران را تقویت می‌کند.
اختلال شخصیت مرزی یک بیماری پیچیده اما قابل مدیریت است. با درک علائم، علل و روش‌های درمانی مانند رواندرمانی معطوف به انتقال (TFP)، می‌توان به افراد مبتلا کمک کرد تا زندگی باکیفیت‌تری داشته باشند. تحقیقات مدرن و رویکردهای درمانی نوین امیدی تازه به کسانی که با این اختلال دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ارائه داده‌اند.
